Van Tichelwerk naar Steenfabriek

Door de eeuwen heen was de vervaardiging van bakstenen uit leem of klei een modderig gebeuren dat weinig aanzien genoot. De steenovens stonden aan de rand van de stad of het dorp; het volk dat er werkte stond aan de rand van de maatschappij. De ambachtelijke productiewijze bleef tot in de negentiende eeuw nagenoeg onveranderd. In de tweede helft van de vorige eeuw werd de steenfabricage langzamerhand gemechaniseerd, gevold door een automatisering in de tweede helft van de twintigste eeuw. Deze ontwikkelingen hebben het aloude beeld van de Nederlandse baksteenindustrie totaal gewijzigd.

In Nederland verliepen de mechanisatie en de invoering van andere innovaties zeer moeizaam. Vanwaar deze conservatieve houding? Bood de zwakke sociale basis weinig vooruitzichten voor een soepel innovatieproces? Er is echter meer aan de hand. De ambachtelijke productiewijze wist zich tot ver in de twintigste eeuw te handhaven naast de mechanische productie. Dat vereist een verklaring, te meer daar de steenfabrikanten op een andere markt met elkaar en buitenlanders concurreerden. Uit deze monografie blijkt dat de Nederlandse klei de steenfabrikanten voor de nodige verrassingen plaatsten.