TIN-20 Deel IV. Huishouden en medische techniek

Huishouden

In de twintigste eeuw heeft zich in het huishouden een ware industriële revolutie voltrokken. Huishoudelijke apparatuur en industrieel voorbewerkte voedingsmiddelen zijn steeds meer huishoudelijke handarbeid gaan vervangen. De komst van de stofzuiger, het strijkijzer, de wasmachine, de koelkast, kindervoeding en luiers hebben de aard van het huishoudelijke werk ingrijpend veranderd. In de periode 1890-1920 was vooral sprake van een uitbreiding van het aanbod aan commerciële diensten. In de periode 1920-1930 werd vanuit de industrie een moderniseringsoffensief ingezet. De oorlogsjaren betekenden vooral voor stedelijke huishoudens een teruggrijpen op huishoudelijke praktijken die allang waren verlaten, zoals het zelf wecken van groente. In de periode 1950 tot 1960 waren het de welgestelde huishoudens die zich de aanschaf van apparatuur konden veroorloven. Na 1960 maakte de gestegen welvaart huishoudelijke apparaten toegankelijk voor brede lagen van de bevolking. Naast de technologische revolutie in het huishouden is in de loop van de twintigste eeuw 'het' huishouden zelf ook ingrijpend veranderd. Ten eerste zijn er meer inwoners en ten tweede zijn de gezinnen steeds kleiner geworden en het aantal gezinnen steeds groter. De groei van het aantal gezinnen betekende een vergroting van het afzetgebied van huishoudelijke apparatuur voor Nederlandse bedrijven. De cluster onderzoekt ontwikkelingen in het huishouden en in de huishoudtechnologie langs twee lijnen. De eerste lijn is de historische ontwikkeling van beslisstrategieën in het huishouden inzake de aanschaf en gebruik van (arbeidsbesparende) techniek. De tweede lijn is de veranderende relatie tussen technologisch ontwerp en gebruik(er).

Redacteur: dr. R. Oldenziel,

Auteurs/onderzoekers: drs. M. Berendsen, drs. F. de Bruijn, drs. I. Cieraad, drs. C. van Dorst, drs. H. Drogendijk, R. Hofman, drs. M. Veenis

Medische techniek

Vanaf het midden van de negentiende eeuw werden technische hulpmiddelen steeds belangrijker in de geneeskunde, zowel bij diagnostiek als op het terrein van de therapie en de instandhouding van levensfuncties. Op dit moment zijn de westerse geneeskunde en gezondheidszorg voor hun functioneren geheel afhankelijk van een sterk gedifferentieerd stelsel van technisch-sociale subsystemen en vloeien vrijwel alle nieuwe diagnostische en therapeutische successen uit (medisch) technologische innovaties voort.

De groeiende invloed van de techniek in de gezondheidszorg heeft tot een buitengewoon grote complexiteit in het moderne gezondheidssysteem gezorgd. Deze complexiteit maakte nieuwe vormen van overheidsregulering noodzakelijk. De moderne techniekontwikkeling heeft echter ook vragen opgeroepen over zowel de toenemende kosten van de gezondheidszorg als de zin van een groot aantal medisch-technische interventies bij ziekte en levensbedreigende situaties. Deze cluster brengt de achtergronden van het ontstaan van het moderne technologische georiënteerde gezondheidssystemen in het algemeen en enkele medisch-technische ontwikkelingen in het bijzonder in kaart gaat na hoe de medische techniek en de rest van de Nederlandse samenleving met elkaar verweven zijn geraakt.

Redacteur: prof.dr. E.S. Houwaart

Auteurs/onderzoekers: drs. B. Grob, drs. S. Kruisinga